Πευκούλα Σταγιά: Γεωγραφίες της άγνοιας – Κριτική ανάγνωση

 

Στο κείμενό του για τις γεωγραφίες της άγνοιας, ο Marco D’ Eramo ορθά εντοπίζει την αλλαγή παραδείγματος στον τρόπο αντίληψης  του χώρου και της κινητικότητας μέσα σ’ αυτόν στη σύγχρονη εποχή. Πράγματι, στις μέρες μας το κοντινό μπορεί να μας είναι άγνωστο και το μακρινό πολύ οικείο. Η ανάλυσή όμως είναι προβληματική και μυωπική στο βαθμό που διέπεται από μια ρομαντική και αστική αντίληψη της εμπειρίας του κόσμου, αναπαράγει μια ατομικιστική ιδεολογία θεώρησής του ενώ αδυνατεί να συλλάβει τον ιστορικό και κοινωνικό του χαρακτήρα,  τη διαλεκτική σχέση μεταξύ του χώρου και της κοινωνικής του συγκρότησης. Παρ’ όλο που σ’ ένα πρώτο επίπεδο της επιχειρηματολογίας του D’ Eramo, ο χώρος φαίνεται να βρίσκεται σε άμεση συσχέτιση  με την πολυπλοκότητα των κοινωνικών σχηματισμών και διαδικασιών, αδυνατεί τελικά να εστιάσει σε συλλογικές ερμηνείες του κόσμου και  κυριαρχείται  από την  απλοϊκή, ατομικιστική λογική της εξερεύνησής του καταλήγοντας σε έναν καρτεσιανού τύπου δυισμό του ομόκεντρου έναντι του διάστικτου. Η ενδιαφέρουσα, ομολογουμένως, οροθέτησή του,  της ομόκεντρης αντίληψης του κόσμου στο παρελθόν σε αντιδιαστολή με τη διάστικτη αναπαράστασή του στην εποχή μας, δε λαμβάνει υπόψη της τις δομικές, συστημικές και θεσμικές μορφές παρεμπόδισης, σταθερά παρούσες τότε και τώρα στις ζωές πολλών ανθρώπων, καθώς και τις πολιτισμικές  αναπαραστάσεις που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τόσο την αντίληψή τους του χώρου όσο και την κινητικότητά τους ή τη στασιμότητά τους μέσα σ’ αυτόν,  οδηγώντας συχνά τα άτομα σε μια περίκλειστη θεώρησή του. Στο παράδειγμά του  για το ότι υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές που είναι «ασφαλείς» για να επισκεφθεί κανείς σε μία πόλη καθίστανται αόρατα και βουβά τα υποκείμενα που κατοικούν τις «μη ασφαλείς» περιοχές της πόλης. Ποια θέση έχει στη ζωή αυτών των υποκειμένων η ομόκεντρη ή η διάστικτη θεώρηση του κόσμου[i]; Και πού εντάσσονται στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης οι βίαιες μετακινήσεις των πληθυσμών που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή μας, οι ροές των προσφύγων, οι νεκρές ζώνες εγκλωβισμού τους μεταξύ των χωρών και τα τείχη που υψώνονται για να τους σταματήσουν; Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε ούτε ομόκεντρη ούτε διάστικτη αντίληψη του χώρου αλλά διάτρητη. 

[i] Άλλωστε η έννοια του κοντινού που δεν είναι οικείο δεν είναι καινούρια. Βλ. χαρακτηριστικά το έργο του Georg Simmel, Πόλη και Ψυχή καθώς και το ανατρεπτικό και βαθιά αλληγορικό έργο του Walter Benjamin, Μονόδρομος.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *