Αβδελά, Έφη, «Μνημονικοί νόμοι» και ιστορικοί: η ευρωπαϊκή εμπειρία». Μνήμων, 35(35), 2019, σ. 343–357
https://doi.org/10.12681/mnimon.20294
Ότι το παρελθόν αποτελεί στοιχείο με το οποίο χτίζονται οι συλλογικές ταυτότητες το ξέρουμε, αν μη τι άλλο, από τον τρόπο με τον οποίο συγκροτήθηκαν τα έθνη-κράτη τον 19o αιώνα. Στήριξαν τη σταθεροποίηση της εθνικής ταυτότητας στη συστηματική επεξεργασία ενός συνεκτικού εθνικού αφηγήματος για το παρελθόν, διαμορφώνοντας έτσι και μια νέα γνωστική πειθαρχία, την επιστήμη της ιστορίας. Ωστόσο, εδώ και καιρό η ενιαία εθνική ιστορική αφήγηση έχει σε πολλές περιπτώσεις υποστεί ρωγμές και έχει γίνει διακύβευμα στο δημόσιο χώρο. Η ιστορία έχει αντικατασταθεί από τη μνήμη, τη διεκδίκηση της συμπερίληψης ή/και της δικαίωσης για τα δεινά του παρελθόντος. Η διεκδίκηση αυτή αποσκοπεί στη θεσμική της κατοχύρωση με διπλό στόχο: αφενός την ηθική αποκατάσταση των ομάδων που υπήρξαν θύματα του παρελθόντος και αφετέρου τη διαπαιδαγώγηση του κοινού στο παρόν και το μέλλον (σ. 343).
Χρειάζεται νομικό πλαίσιο που να υπερασπίζεται τη μνήμη των θυμάτων του παρελθόντος και μάλιστα να ποινικοποιεί την άρνηση του πλήγματος που υπέστησαν; Προσωπικά υποστηρίζω πως όχι. Το ίδιο υποστηρίζουν και πάρα πολλοί ιστορικοί στην Ευρώπη, μολονότι κάποιοι θέτουν ως όριο την άρνηση της εβραϊκής γενοκτονίας. Οι περισσότεροι πάντως συμφωνούν ότι η καθιέρωση της «αλήθειας» με νόμο μπορεί να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες για την πρακτική της ιστορικής έρευνας και για τη ελευθερία της σκέψης γενικότερα∙ ότι οι αντιλήψεις, οι εκφράσεις ή οι ερμηνείες για το παρελθόν που είναι είτε λαθεμένες είτε εσκεμμένα διαστρεβλωμένες δεν ανασκευάζονται στα δικαστήρια, αλλά στο δημόσιο πεδίο της κοινής γνώμης και στην εκπαίδευση∙ και ότι η πιο επίπονη δουλειά χρειάζεται ακριβώς στο επίπεδο της διδασκαλίας της ιστορίας σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες (σ. 352)
Εξερτζόγλου, Χάρης, Η Δημόσια Ιστορία. Μια εισαγωγή, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα, 2020
Η υπόθεση Richter επικεντρώνεται στην ένταση ανάμεσα σε δύο δικαιώματα -αυτό της μνήμης και αυτό της έκφρασης- σε σχέση με ένα συγκεκριμένο παρελθόν – αυτό της γερμανικής κατοχής στην Κρήτη-, και σχετίζεται με τη διαχείριση του παρελθόντος αυτού στο παρόν για λόγους, περαιτέρω, που έχουν να κάνουν με την αυτοεικόνα και την ταυτότητα των Κρητών (σ. 222).
Ως οπαδός της «επιστημονικής» ιστορίας, ο Richter πιστεύει ακράδαντα στην αναζήτηση της (μιας) «ιστορικής αλήθειας», η οποία απορρέει αποκλειστικά από την αντικειμενική εξέταση των πηγών, επομένως καθόλου δεν τον ενδιαφέρον οι διαφορετικές φωνές, οι εναλλακτικές αλήθειες, ούτε αναμετριέται με τα προβλήματα της ιστορικής αναπαράστασης που έχει αναδείξει μετανεωτερική κριτική. Από την άποψη αυτή, ελάχιστα διαφέρει από πολλούς επικριτές του που εμφορούνται από τα ίδια θετικιστικά επιστημολογικά ιδεώδη (σ. 223).
Heinz A. Richter: η ζωή και το έργο του
Εργογραφία του Heinz A. Richter