Ο Heinz A. Richter είναι Γερμανός ιστορικός, γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου 1939 στο Heilbronn, στο βόρειο Baden-Württemberg της Γερμανίας, σπούδασε ιστορία, πολιτικές επιστήμες και αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Heidelberg. Δίδαξε σύγχρονη ελληνική και κυπριακή ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Manheim. Το 2000 τιμήθηκε από την Ελληνική Δημοκρατία με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα. Τα βιβλία του, μεταφρασμένα και μη, φτάνουν τα 73 ενώ ο αριθμός των άρθρων του ξεπερνά τα 300. Είναι υπεύθυνος της σειράς Peleus [1] των εκδόσεων Harrassowitz ενώ παλαιότερα ήταν υπεύθυνος του περιοδικού Θέτις/Thetis [2] του ίδιου εκδοτικού οίκου.
Κάποια από τα βιβλία του που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά είναι: Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα 1936–1946 (1977), Η επέμβαση των Άγγλων στην Ελλάδα. Από τη Βάρκιζα στον εμφύλιο πόλεμο (1997), Η Ιταλο-γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος. Αύγουστος 1939 – Ιούνιος 1941, (1998), Ιστορία της Κύπρου (2007), Η Εθνική Αντίσταση και οι συνέπειές της (2009), Η μάχη της Κρήτης (2011), Ελλάδα 1915–1917 μέσα από τα ρωσικά αρχεία (2018), O ελληνοτουρκικός πόλεμος 1919-1922. Από το όνειρο της «Μεγάλης Ιδέας» στη Μικρασιατική καταστροφή (2019), Ο ελληνισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εκτοπισμοί, διωγμοί και ξεριζωμός 1913–1923 (2021). [3]
Ο Heinz A. Richter είχε αρχίσει να γράφει κείμενα και βιβλία για την ελληνική ιστορία πολύ πριν γίνει γνωστός για το βιβλίο του Η μάχη της Κρήτης που εκδόθηκε το 2011 και πολύ πριν τιμηθεί με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο το 2000. Σε μια συνέντευξη του στον Άγγελο Αθανασόπουλο στην εφημερίδα Βήμα στις 25 Νοεμβρίου 2008, ο Γερμανός ιστορικός εξηγούσε πως η Ελλάδα έγινε μέρος της ζωής του:
Πώς αφυπνίστηκε το ενδιαφέρον σας για την Ελλάδα;
Το σωτήριον έτος ήταν το 1958. Ήμουν 19 ετών και έψαχνα τι ήθελα να κάνω στη ζωή μου. Στο Λύκειο είχα διδαχθεί για την αρχαία Ελλάδα και γνώριζα αρκετά καλά την αρχαία ελληνική ιστορία. Οπότε σκέφτηκα γιατί να μην πάω στην Ελλάδα. Για το ταξίδι χρησιμοποίησα μοτοσικλέτα. Καθώς βρισκόμουν κάπου στη Βόρεια Ελλάδα, όμως, η μοτοσικλέτα χάλασε. Δεν είχα άλλη λύση από το να αρχίσω να περπατάω. Και τότε είδα πρώτη φορά εκείνα τα όμορφα χωριά, κατεστραμμένα πρώτα από τους Γερμανούς και στη συνέχεια από τους κομμουνιστές και τους εθνικιστές. Ενδιαφέρθηκα να μάθω περισσότερα για αυτή τη χώρα. Τελικά έφθασα στην Αθήνα με τα πόδια. Αλλά ως τότε είχα ήδη γίνει φιλέλληνας. Αφού ολοκλήρωσα τις σπουδές μου, το 1967 έλαβα υποτροφία, όσο γελοίο και αν ακούγεται αυτό, από τη χούντα του Παπαδόπουλου. Ίσως ήταν το μόνο καλό πράγμα που έκανε. Ήρθα λοιπόν στην Ελλάδα ως διδακτορικός φοιτητής. Δεν πήγαινα στο πανεπιστήμιο, απλώς έκανα έρευνα. Στη συνέχεια γύρισα στη Γερμανία όπου και έγραψα τη διατριβή μου. [4]
Στην ερώτηση τι είναι η ιστορία και πως πρέπει να την προσεγγίζουμε ο Richter απαντά:
Αυτό που πρέπει να ενδιαφέρει όλους όσοι ασχολούνται με την Ιστορία είναι να είναι όσο πιο αντικειμενικοί μπορούν. Καθόσον με αφορά, παρουσιάζω τα ιστορικά γεγονότα και κατόπιν προσπαθώ να τα ερμηνεύσω. Αυτό που έχει πραγματικά μεγάλη σημασία είναι να παρουσιάσω τα γεγονότα με τέτοιο τρόπο ώστε όποιος τα διαβάσει να έχει τη δυνατότητα να καταλήξει σε συμπεράσματα που ίσως να είναι διαφορετικά από τα δικά μου. Και φυσικά, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ένα πράγμα. Δεν υπάρχει μία και μοναδική ιστορική αλήθεια. Αυτή αποτελεί το άθροισμα όλων των αληθινών ιστοριών. [5]
Τον Νοέμβριο του 2014, τρία χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου του Η Μάχη της Κρήτης στα ελληνικά από τις εκδόσεις Γκοβόστη, το Πανεπιστήμιο Κρήτης ανακήρυξε τον Heinz A. Richter επίτιμο διδάκτορα του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης κατόπιν εισήγησης του επίκουρου καθηγητή Ανδρέα Στεργίου, ο οποίος υπήρξε μαθητής του Richter. Το 2015, ο εισαγγελέας Ρεθύμνου παρέπεμψε τον Richter δίκη που έγινε το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, για όσα είχε γράψει στο βιβλίο του, κάνοντας χρήση για πρώτη φορά του «αντιρατσιστικού» νόμου 4285/2014. [6] Ο Richter δικάστηκε ερήμην λόγω προβλημάτων υγείας και στις 10 Φεβρουαρίου 2016 και αθωώθηκε καθώς το δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματική τη διάταξη του άρθρου 2 του νόμου 4285/2014. [7]
Το 2018 το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης και η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου προχώρησαν στην ανάκληση του τίτλου του Heinz A. Richter λόγω διαφόρων δηλώσεων του καθηγητή που προσέβαλαν το κύρος των ΑΕΙ. [8] Στη συνέχεια, ο Richter προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας να του επιστραφεί ο τίτλος που του είχε αφαιρεθεί. Στα τέλη του 2021, η επταμελής σύνθεση του Γ΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας απέρριψε την αίτηση ακυρώσεως του Heinz A. Richter κατά της απόφασης της Συγκλήτου του Πανεπιστήμιου Κρήτης να ανακληθεί ο τίτλος του επίτιμου διδάκτορα που του είχε δοθεί το 2014 (αριθμός απόφασης 2571/2021). [9]
Υποσημειώσεις – Παραπομπές
[1] Πρόκειται για σειρά μονογραφιών που ασχολείται με την ιστορία και την πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας και της Κύπρου. Οι μονογραφίες είναι σε τρεις γλώσσες: στα αγγλικά, τα γερμανικά και τα γαλλικά, Peleus Studien zur Geschichte Griechenlands und Zyperns,
https://www.harrassowitz-verlag.de/seriessequence_428.ahtml
[2] Πρόκειται για ένα περιοδικό που ασχολείται με την Ελλάδα και την Κύπρο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Από το τεύχος 23 και μετά (2018) το περιοδικό περιλαμβάνει άρθρα για την αρχαιολογία και την ιστορία των αρχαίων μεσογειακών πολιτισμών, Thetis – Mannheimer Beiträge zur Archäologie und Geschichte der antiken Mittelmeerkulturen.
https://www.harrassowitz-verlag.de/journals_430.ahtml
[3] Για τα βιβλία του Heinz Α. Richter στα ελληνικά βλέπε https://prismaprisma.eu/?page_id=1038
[4] Συνέντευξη του Heinz A. Richter στον Άγγελο Αθανασόπουλο, Βήμα 25 Νοεμβρίου 2008
https://www.tovima.gr/2008/11/25/opinions/xaints-rixter/
[5] Συνέντευξη Richter στον Άγγελο Αθανασόπουλο, ό.π.
[6] Ιωάννης Παρίσης, «Υπόθεση Ρίχτερ: Η Μάχη της Κρήτης και η προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας», Ελεύθερη ζώνη, συμμαχία για την ενημέρωση και το δημόσιο συμφέρον. http://elzoni.gr/html/ent/346/ent.61346.asp
[7] Στην ελληνική έννομη τάξη υπάρχει το σύστημα του διάχυτου ελέγχου της συνταγματικότητας. «Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων δεν προβλεπόταν στα συνταγματικά κείμενα και καθιερώθηκε με πρωτοβουλία των ίδιων των δικαστηρίων, στις αρχές και στα τέλη του 19ου αιώνα αντιστοίχως… Το άρθρο 93 παρ. 4 του ισχύοντος Συντάγματος του 1975 ορίζει ότι τα δικαστήρια υποχρεούνται να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενό του είναι αντίθετο προς το Σύνταγμα». Ακρίτας Καϊδατζής, Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων στην Ελλάδα, ενόψει της διάκρισης σε συστήματα ισχυρού και ασθενούς τύπου, Constitutionalism.gr, Όμιλος Αριστόβουλος Μάνεσης,
https://www.constitutionalism.gr/2550-o-eleghos-tis-syntagmatikotitas-twn-nomwn-stin-ell/ και
Αντώνης Μανιτάκης, «Ιστορικά γνωρίσματα και λογικά προαπαιτούμενα του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων στην Ελλάδα», Το Σύνταγμα, Διμηνιαία Επιθεώρηση συνταγματικής Θεωρίας και Πράξης 01/2003
[8] Παναγιώτης Σπανός, «Το ΣτΕ αφαίρεσε από τον καθηγητή Ιστορίας Χάινς Ρίχτερ τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα», Δικαιολογητικά, 30/12/21
https://www.dikaiologitika.gr/eidhseis/koinonia/368391/to-ste-afairese-apo-ton-kathigiti-istorias-xains-rixter-ton-titlo-tou-epitimou-didaktora
[9] Παναγιώτης Σπανός, ό. π.
Heinz A. Richter: η ζωή και το έργο του
Εργογραφία του Heinz A. Richter
Βιβλία του Heinz Α. Richter μεταφρασμένα στα ελληνικά